27.1.2 Instrumenty pochodne

Wszystkie pochodne instrumenty finansowe są wycenione w wartości godziwej.

DOWNLOAD XLS

Forwardy towarowe i walutowe

Transakcje terminowe towarowe i walutowe związane są przede wszystkim z handlem uprawnieniami do emisji CO2.

Transakcje IRS

W 2014 roku PGE S.A. zawarła 2 transakcje IRS zabezpieczające stopę procentową od wyemitowanych obligacji o wartości nominalnej 1 mld PLN. Płatności wynikające z transakcji IRS są skorelowane z płatnościami odsetek od obligacji. Zmiana wartości godziwej transakcji IRS jest ujmowana w całości w rachunku zysków i strat.

W 2003 roku PGE Elektrownia Turów S.A. (obecnie Oddział PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A.) zawarła transakcje zabezpieczające IRS – swap. Zabezpieczają one wysokość składowych zmiennych (USD LIBOR 6m) oprocentowania kredytów inwestycyjnych 30, 40 i 80 milionów USD z Nordyckim Bankiem Inwestycyjnym zaciągniętych na finansowanie inwestycji w Elektrowni Turów. W transakcji tej bank-kontrahent płaci dla Spółki odsetki oparte na stopie zmiennej, z kolei Spółka płaci bankowi odsetki oparte na stałej stopie.

Transakcje zabezpieczające CCIRS

W związku z zawarciem pożyczek ze spółką PGE Sweden AB (publ), PGE S.A. zawarła transakcje CCIRS, zabezpieczające kurs walutowy spłaty kapitału i odsetek oraz stopę procentową. W transakcjach tych banki-kontrahenci płacą PGE S.A. odsetki oparte na stopie stałej w EUR a PGE S.A. płaci odsetki oparte na stopie stałej w PLN. W skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym odpowiednia część transakcji CCIRS traktowana jest jako zabezpieczenie obligacji wyemitowanych przez PGE Sweden AB (publ).

Dla ujęcia powyższej transakcji CCIRS Grupa Kapitałowa PGE stosuje rachunkowość zabezpieczeń. Wpływ rachunkowości zabezpieczeń został przedstawiony w nocie 22.2 niniejszego sprawozdania finansowego.

27.1.3 Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży

Kluczowymi pozycjami kategorii instrumentów finansowych ujmowanych jako aktywa finansowe dostępne do sprzedaży są udziały i akcje w podmiotach nienotowanych na aktywnych rynkach. Grupa Kapitałowa PGE nie jest w stanie w wiarygodny sposób określić wartości godziwej akcji spółek nienotowanych na aktywnych rynkach, w związku z czym prezentowane są one według ceny nabycia, skorygowanej w razie konieczności o odpisy z tytułu utraty wartości.

27.1.4 Kredyty bankowe, pożyczki, obligacje i leasing

DOWNLOAD XLS

Pozycja walutowa i oprocentowanie

Stan na dzień 31 grudnia 2015 roku

w milionach złotych

Stan na dzień 31 grudnia 2014 roku

w milionach złotych

DOWNLOAD XLS

Zapadalność kredytów, pożyczek i obligacji

DOWNLOAD XLS

Poniżej zaprezentowano zmianę stanu zadłużenia odsetkowego w latach zakończonych dnia 31 grudnia 2015 oraz 2014 roku:

DOWNLOAD XLS

Kredyty i pożyczki

W ramach zaprezentowanych wyżej kredytów i pożyczek na dzień 31 grudnia 2015 roku Grupa Kapitałowa PGE wykazuje między innymi:

• kredyt inwestycyjny zaciągnięty przez PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. w Nordyckim Banku Inwestycyjnym w celu sfinansowania budowy bloku 858 MW w Elektrowni Bełchatów – o wartości 597 mln PLN;
• kredyty inwestycyjne zaciągnięte przez PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. w Nordyckim Banku Inwestycyjnym i UBS Investment Bank AG w celu sfinansowania modernizacji bloków energetycznych numer 1-6 w Elektrowni Turów – o łącznej wartości 162 mln PLN;
• kredyt inwestycyjny zaciągnięty przez PGE S.A. w Banku Gospodarstwa Krajowego na kwotę 1.000 mln PLN z datą zapadalności umowy przypadającą na 31 grudnia 2027 roku. Na dzień 31 grudnia 2015 roku Spółka wykorzystała 500 mln PLN dostępnego kredytu.

Dodatkowo w bieżącym okresie jednostka dominująca zawarła następujące umowy kredytowe:

• 7 września 2015 roku PGE S.A. zawarła długoterminową umowę kredytową z konsorcjum banków w składzie: BNP Paribas S.A., Société Générale S.A., Bank Handlowy w Warszawie S.A., ING Bank Śląski S.A., Bank Zachodni WBK S.A., mBank S.A., Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A., Bank Polska Kasa Opieki S.A. Umowa obejmuje udzielenie przez banki kredytu w dwóch częściach tj. kredytu terminowego do kwoty 3.630 mln PLN i kredytu odnawialnego do kwoty 1.870 mln PLN. Ostateczny dzień spłaty kredytu odnawialnego przypada na 30 kwietnia 2019 roku a ostateczny dzień spłaty kredytu terminowego na 30 września 2023 roku.
• 27 października 2015 roku zawarte zostały dwie umowy kredytowe z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym na łączną kwotę prawie 2 mld PLN. Kwota 1,5 mld PLN, pozyskana na podstawie pierwszej z umów, przeznaczona zostanie na projekty związane z modernizacją i rozbudową sieci dystrybucyjnych. Środki pochodzące z drugiej umowy, czyli pozostałe 490 mln PLN, przeznaczone zostaną na finansowanie i refinansowanie budowy bloków kogeneracyjnych Elektrociepłowni Gorzów i Elektrociepłowni Rzeszów. Europejski Bank Inwestycyjny udostępni kredyty do 22 miesięcy od daty podpisania umów. Kredyt powinien zostać spłacony w ciągu 15 lat od przekazania ostatniej transzy.
• 4 grudnia 2015 roku zawarta została Umowa Kredytu na kwotę 500 mln PLN z Bankiem Gospodarstwa Krajowego z datą zapadalności umowy przypadającą na 31 grudnia 2028 roku. Kredyt zostanie wykorzystany na współfinansowanie realizowanych inwestycji oraz bieżącej działalności Grupy. Umowa ta, jest drugą umową kredytową zawartą między PGE S.A. a Bankiem Gospodarstwa Krajowego S.A. w ramach programu „Inwestycje polskie” zainicjowanego przez rząd, którego celem jest utrzymanie tempa wzrostu gospodarczego poprzez finansowanie wybranych inwestycji.

Na dzień 31 grudnia 2015 roku powyższe kredyty nie były wykorzystane. Dodatkowo na dzień 31 grudnia 2015 roku wartość pozostających do dyspozycji limitów kredytowych w rachunku bieżącym istotnych spółek Grupy Kapitałowej PGE wyniosła 2.354 mln PLN. Terminy spłaty wykorzystanych przyznanych linii kredytowych w rachunkach bieżących głównych spółek Grupy Kapitałowej przypadają do grudnia 2019 roku.

Wyemitowane obligacje

Jednostka dominująca posiada możliwość finansowania działalności swojej oraz jednostek zależnych w Grupie Kapitałowej PGE poprzez trzy programy emisji obligacji:

• Program emisji obligacji na kwotę 5 mld PLN kierowany do inwestorów z polskiego rynku kapitałowego. 27 czerwca 2013 roku została przeprowadzona pierwsza niepubliczna emisja 5–letnich, kuponowych obligacji na okaziciela o zmiennym oprocentowaniu w ramach niniejszego programu. Wartość nominalna emisji wyniosła 1 mld PLN a termin zapadalności obligacji to 27 czerwca 2018 roku. W dniu 29 sierpnia 2013 roku obligacje zostały wprowadzone do obrotu w Alternatywnym Systemie Obrotu organizowanym przez BondSpot S.A. oraz Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.
• Program Emisji Euroobligacji Średnioterminowych na kwotę 2 mld EUR ustanowiony w dniu 22 maja 2014 roku łącznie przez PGE S.A. oraz PGE Sweden AB (publ), spółkę w 100% zależną od PGE S.A. W ramach Programu PGE Sweden AB (publ) może emitować euroobligacje do kwoty 2 mld EUR o minimalnym terminie zapadalności 1 roku. 9 czerwca 2014 roku PGE Sweden AB (publ) wyemitowała euroobligacje w łącznej kwocie 500 mln EUR i pięcioletnim terminie zapadalności a 1 sierpnia 2014 roku wyemitowała obligacje o wartości 138 mln EUR i okresie zapadalności 15 lat

27.1.5 Zobowiązania z tytułu dostaw i usług i pozostałe zobowiązania finansowe

DOWNLOAD XLS

27.2 Wartość godziwa instrumentów finansowych

Wartość aktywów oraz zobowiązań finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu stanowi racjonalne przybliżenie ich wartości godziwych za wyjątkiem obligacji wyemitowanych przez spółkę PGE Sweden AB (publ).

Obligacje wyemitowane przez PGE Sweden AB (publ) są oparte o stałą stopę procentową. Ich wartość wg zamortyzowanego kosztu wykazywana w niniejszym sprawozdaniu finansowym na dzień 31 grudnia 2015 roku wynosi 642 mln EUR a szacowana wartość godziwa 700 mln EUR. Wskaźniki przyjęte do wyceny należą do Poziomu 2 hierarchii wartości godziwej.

Instrumenty nienotowane na aktywnych rynkach, dla których wiarygodne ustalenie wartości godziwej nie jest możliwe.

Do podstawowych aktywów Grupy zakwalifikowanych do kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży należą udziały i akcje w spółkach nienotowanych na aktywnych rynkach. Dla udziałów nienotowanych na giełdzie nie istnieje aktywny rynek, ani też nie ma możliwości zastosowania w ich przypadku technik wyceny dających wiarygodne wartości, w związku z tym Grupa nie jest w stanie ustalić zakresu, w którym mogłaby mieścić się ich wartość godziwa. Aktywa te wyceniane są według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu utraty wartości.

27.3 Hierarchia wartości godziwej

Zapasy

Grupa posiada uprawnienia do emisji gazów cieplarnianych, z których część jest nabyta w celu realizacji zysków z tytułu wahań cen rynkowych. Ta część uprawnień do emisji jest ujmowana w pozycji zapasów w wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży, rozchód wycenia się wg szczegółowej identyfikacji. Wartość godziwa ustalana jest na podstawie notowań rynkowych (Poziom 1).

Instrumenty pochodne

Grupa wycenia instrumenty pochodne w wartości godziwej przy zastosowaniu modeli wyceny instrumentów finansowych, wykorzystując ogólnie dostępne kursy walutowe, stopy procentowe, krzywe stóp procentowych dla walut i towarów pochodzące z aktywnych rynków. Wartość godziwa instrumentów pochodnych ustalana jest w oparciu o zdyskontowane przyszłe przepływy z tytułu zawartych transakcji kalkulowane w oparciu o różnicę między ceną terminową a transakcyjną. Terminowych kursów wymiany walut nie modeluje się jako osobnego czynnika ryzyka, ale wyprowadza z kursu spot i odpowiedniej terminowej stopy procentowej dla waluty obcej w stosunku do PLN.

W kategorii aktywów i zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik Grupa wykazuje instrumenty finansowe związane z handlem prawami do emisji gazów cieplarnianych – forward walutowy i towarowy, transakcje zabezpieczające IRS zamieniające zmienną stopę w USD na stałą stopę w USD oraz transakcje zabezpieczające IRS zamieniające zmienną stopę w PLN na stałą stopę w PLN (Poziom 2).

Dodatkowo Grupa prezentuje instrument pochodny zabezpieczający kurs walutowy oraz stopę procentową CCIRS (Poziom 2).

DOWNLOAD XLS

Zapasy zostały opisane w nocie 15 niniejszego sprawozdania finansowego, natomiast instrumenty pochodne zostały zaprezentowane w nocie 27.1.2 niniejszego sprawozdania finansowego. W okresie sprawozdawczym i okresie porównawczym nie wystąpiły przesunięcia instrumentów finansowych pomiędzy pierwszym i drugim poziomem hierarchii wartości godziwej.

Poniżej przedstawiono warunki poszczególnych instrumentów pochodnych.

DOWNLOAD XLS

27.4 Sprawozdanie z całkowitych dochodów

Poniżej przedstawiono łączny wpływ poszczególnych kategorii instrumentów finansowych na przychody i koszty finansowe.

w milionach złotych

w milionach złotych

DOWNLOAD XLS

27.5 Zabezpieczenia spłaty wierzytelności i zobowiązań

Jako zabezpieczenia spłaty kredytów Grupa stosuje wiele instrumentów zabezpieczających oraz ich kombinacje. Do najczęstszych należą umowy przelewu wierzytelności, weksle oraz oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Dodatkowo Grupa wykorzystuje pełnomocnictwa do rachunków bankowych i cesje wierzytelności.

Na dzień sprawozdawczy aktywa o następującej wartości stanowiły zabezpieczenia spłaty zobowiązań lub zobowiązań warunkowych:

DOWNLOAD XLS

Jako zabezpieczenia spłaty kredytów Grupa stosuje wiele instrumentów zabezpieczających oraz ich kombinacje. Do najczęstszych należą umowy przelewu wierzytelności, weksle oraz oświadczenia o poddaniu się egzekucRzeczowe aktywa trwałe wykazane w powyższej tabeli stanowią zabezpieczenie zaciągniętych kredytów inwestycyjnych. Najbardziej istotną pozycją na dzień 31 grudnia 2015 roku oraz na dzień 31 grudnia 2014 roku jest hipoteka kaucyjna na bloku 858 MW w PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrownia Bełchatów. ji. Dodatkowo Grupa wykorzystuje pełnomocnictwa do rachunków bankowych i cesje wierzytelności.

Zabezpieczenia ustanowione na zapasach stanowią przede wszystkim zastawy związane z otrzymanymi pożyczkami z funduszy środowiskowych.

Spółki Grupy Kapitałowej PGE, zgodnie z regulaminem Izby Rozliczeniowej Giełd Towarowych S.A. („IRGIT”), są zobowiązane do utrzymywania określonego stanu środków pieniężnych na rachunkach prowadzonych w Bankach PKO BP i Nordea Bank AB. oraz do uczestniczenia w funduszu gwarancyjnym. Stan środków pieniężnych wykazywanych jako środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania z tych dwóch tytułów wynosił 285 mln PLN na 31 grudnia 2015 roku (98 mln PLN w okresie porównawczym).

28. Cele i zasady zarządzania ryzykiem finansowym

Grupa Kapitałowa PGE narażona jest na różne typy ryzyk finansowych, których rodzaje i istotność zależą od zakresu prowadzonej działalności na rynkach towarowych i finansowych, a w szczególności:

• ryzyko płynności;
• ryzyko rynkowe, w tym: ryzyko stopy procentowej, ryzyko walutowe, ryzyko cenowe;
• ryzyko kredytowe.

Celem nadrzędnym zarządzania ryzykiem finansowym w Grupie Kapitałowej PGE jest wspieranie procesu tworzenia wartości dla akcjonariuszy oraz realizacji strategii biznesowej Grupy poprzez utrzymywanie poziomu ryzyka finansowego na poziomie akceptowanym przez kierownictwo Grupy. Cel ten realizowany jest poprzez ograniczenie wpływu zmian czynników ryzyka na zakres wahań poziomu przepływów pieniężnych i wyniku finansowego wynikających z ekspozycji Grupy Kapitałowej PGE na ryzyko finansowe. Zarządzanie ryzykiem finansowym odbywa się w sposób zintegrowany z perspektywy Grupy Kapitałowej PGE jako całości. Oznacza to, że w procesie zarządzania ryzykiem brane są pod uwagę źródła ekspozycji na ryzyko generowane przez poszczególne obszary biznesowe, współzależności pomiędzy nimi oraz ich łączny wpływ na profil ryzyka i sytuację finansową całej Grupy Kapitałowej PGE.

Model zarządzania ryzykiem finansowym obejmuje:

• gromadzenie i konsolidację danych o ekspozycjach na poszczególne kategorie ryzyka finansowego,
• kalkulację i analizy zagregowanych miar ryzyka finansowego oraz globalny pomiar ryzyka,
• zarządzanie skonsolidowaną ekspozycją Grupy Kapitałowej PGE w odniesieniu do kapitału narażonego na ryzyko oraz ustalonych na jego podstawie limitów ryzyka (w tym również poprzez określenie i realizację strategii zabezpieczających).

Odpowiedzialność za infrastrukturę zarządzania ryzykiem finansowym spoczywa na Zarządzie PGE S.A., który określa również apetyt na ryzyko, będący akceptowalnym poziomem pogorszenia wyniku finansowego Grupy Kapitałowej PGE mając na uwadze jej aktualną i planowaną sytuację ekonomiczno-finansową. Zarząd decyduje także o alokacji apetytu na ryzyko do poszczególnych obszarów działalności. W Grupie Kapitałowej PGE funkcjonuje Komitet Ryzyka sprawujący nadzór nad procesem zarządzania ryzykiem oraz zakresem i poziomem ekspozycji Grupy w zakresie istotnych ryzyk (w szczególności o charakterze finansowym) w relacji do obowiązujących limitów i apetytu na ryzyko. Komitet Ryzyka podejmuje kluczowe decyzje w obszarze zarządzania ryzykiem dotyczące m.in.: ustalania limitów ryzyk w ramach wyznaczonego przez Zarząd PGE S.A. apetytu na ryzyko, jak również akceptacji stosowanych metodyk i instrumentów w obszarze działalności handlowej i hedgingowej.

Organizacja funkcji zarządzania ryzykiem finansowym w Grupie Kapitałowej PGE jest oparta o zasadę niezależności jednostki odpowiedzialnej za pomiar i kontrolę ponoszonego ryzyka względem jednostek biznesowych (właścicieli ryzyk) odpowiedzialnych za bieżące zarządzanie ryzykiem. Niezależność funkcji kontroli ryzyka od jednostek biznesowych podejmujących ryzyko jest zapewniona poprzez usytuowanie jednostki ds. ryzyka w odrębnym pionie w strukturze organizacyjnej Centrum Korporacyjnego Grupy Kapitałowej PGE oraz niezależne w stosunku do właścicieli ryzyk linie raportowania do Komitetu Ryzyka, Komitetu Audytu i Zarządu PGE S.A.

W kluczowych obszarach występowania ryzyk finansowych Grupa Kapitałowa PGE wypracowała wewnętrzne zasady zarządzania nimi. W prowadzonej działalności handlowej Grupa stosuje – w obszarze cenowego ryzyka rynkowego - regulacje przyjęte w Procedurze ogólnej zarządzania ryzykiem rynkowym w działalności handlowej w GK PGE S.A., w obszarze ryzyka kredytowego - zasady wynikające z Polityki Zarządzania Ryzykiem Kredytowym w GK PGE, natomiast w obszarze ryzyka stopy procentowej i ryzyka walutowego wykorzystuje się zasady zawarte w Procedurze ogólnej zarządzania ryzykiem finansowym.

Zasady zarządzania ryzykiem finansowym wspierają podejmowanie decyzji biznesowych i realizację założonych celów strategicznych przy jednoczesnej optymalizacji zakresu ponoszonego ryzyka. Realizacja odbywa się poprzez zidentyfikowanie źródeł ryzyka finansowego, ich wzajemnych korelacji oraz wynikających z nich zagrożeń i skali ich potencjalnego wpływu na realizację celów biznesowych przy jednoznacznym określeniu odpowiedzialności za zarządzanie poszczególnymi ryzykami przez ich właścicieli. W procesie zarządzania ryzykiem stosowane są mechanizmy kontroli i ograniczenia wpływu ryzyka na realizację celów strategicznych do poziomu akceptowalnego przez Grupę Kapitałową PGE.

Właściciele ryzyka podejmują działania wyłącznie w zakresie ustalonego obszaru działalności oraz zaakceptowanych produktów, rynków oraz typów instrumentów/transakcji. Każdorazowa decyzja w zakresie rozszerzenia działalności w nowym obszarze poprzedzona jest niezależną oceną ze strony m.in. jednostki ds. ryzyka pod kątem profilu generowanego ryzyka, wpływu na ekspozycję na ryzyko Grupy Kapitałowej PGE, wymogów do spełnienia po stronie zapewnienia kontroli ryzyka oraz wymaga uzyskania akceptacji Komitetu Ryzyka.

W obszarze ryzyka stopy procentowej i walutowego w ramach Grupy Kapitałowej PGE dokonywany jest transfer ryzyka generowanego przez spółki Grupy Kapitałowej PGE do podmiotu dominującego, tzn. PGE S.A. poprzez wykorzystanie transakcji wewnętrznych.

28.1 Ryzyko płynności

Głównym zadaniem w procesie zarządzania ryzykiem płynności Grupy Kapitałowej PGE jest planowanie i cykliczne raportowanie płynności PGE S.A. oraz spółek zależnych. Grupa Kapitałowa PGE monitoruje ryzyko utraty płynności przy pomocy prognoz przepływów pieniężnych w zakresie prowadzonej działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Celem Grupy Kapitałowej PGE jest utrzymanie równowagi pomiędzy ciągłością a elastycznością finansowania poprzez korzystanie z rozmaitych źródeł finansowania takich jak: kredyty w rachunku bieżącym i inwestycyjne, obligacje krajowe i euroobligacje. Ponadto jednostka dominująca prowadzi bieżący monitoring realizacji kowenantów ujętych w umowach o finansowanie oraz ich prognozę w kolejnych okresach.

Czynności te pozwalają na określenie zdolności Grupy Kapitałowej PGE do zadłużania się i zapewniają zdolność do regulowania zobowiązań w długim horyzoncie czasowym. Mają również wpływ na określenie jej możliwości inwestycyjnych.

W Grupie Kapitałowej PGE obowiązuje centralny model finansowania, zgodnie z którym co do zasady umowy finansowania zewnętrznego zawierane są przez PGE S.A. Spółki zależne w Grupie Kapitałowej PGE korzystają z różnych źródeł finansowania wewnątrzgrupowego takich jak: pożyczki, obligacje czy umowy konsolidacji rachunków bankowych oraz umowy zarządzania środkami pieniężnymi w grupie rachunków (cash pooling rzeczywisty).

Tabela poniżej przedstawia wymagalność zobowiązań finansowych Grupy na dni sprawozdawcze według daty wymagalności na podstawie umownych niezdyskontowanych płatności.

DOWNLOAD XLS

28.2 Ryzyko stopy procentowej

Spółki Grupy Kapitałowej PGE są narażone na ryzyko stopy procentowej na skutek finansowania swojej działalności operacyjnej oraz inwestycyjnej poprzez pozyskiwanie zadłużenia oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej lub poprzez inwestycje w aktywa finansowe oprocentowane według zmiennej lub stałej stopy procentowej. Z drugiej strony finansowanie działalności poprzez pozyskiwanie zadłużenia według stałej stopy procentowej wiąże się z ryzykiem utraconych korzyści w przypadku spadku stóp procentowych.

Narażenie Grupy Kapitałowej PGE na ryzyko wywołane zmianami stóp procentowych dotyczy inwestycji w instrumenty dłużne, zobowiązań z tytułu otrzymanych kredytów oraz zmiany wartości godziwej instrumentów pochodnych typu swap, wynikające ze zmian stóp procentowych.

Obligacje wyemitowane w ramach Programu emisji obligacji na kwotę 1 mld PLN (Program dotyczy emisji na kwotę 5 mld PLN, z czego wyemitowano obligacje na kwotę 1 mld PLN) są obligacjami oprocentowanymi według zmiennej stopy procentowej w PLN. Płatności z tytułu tych obligacji są zabezpieczone za pomocą instrumentów zabezpieczających IRS. Obligacje wyemitowane w ramach Programu Emisji Euroobligacji Średnioterminowych są obligacjami oprocentowanymi według stałej stopy procentowej w EUR. Płatności z tytułu tych obligacji są zabezpieczone za pomocą instrumentów zabezpieczających CCIRS. Programy emisji obligacji są opisane w nocie 27.1.4, zaś instrumenty zabezpieczające są opisane w nocie 27.1.2 niniejszego sprawozdania finansowego.

Spółki z Grupy Kapitałowej PGE zawierają transakcje pochodne w zakresie instrumentów opartych o stopę procentową wyłącznie w celu zabezpieczenia zidentyfikowanej ekspozycji na ryzyko. Tym samym w Grupie Kapitałowej PGE nie jest dozwolone, w zakresie transakcji pochodnych opartych o stopę procentową, zawieranie transakcji spekulacyjnych, czyli takich, które zwiększają ekspozycję na ryzyko stopy procentowej w porównaniu z ich poziomem wynikającym ze zidentyfikowanych źródeł ekspozycji spółek i mają na celu uzyskanie dodatkowych zysków ze zmiany poziomu czynników ryzyka.

Poniższa tabela prezentuje ekspozycję Grupy Kapitałowej PGE na ryzyko stopy procentowej oraz koncentrację tego ryzyka w podziale na waluty:

Oprocentowanie instrumentów finansowych o zmiennym oprocentowaniu jest aktualizowane w okresach krótszych niż rok. Odsetki od instrumentów finansowych o stałym oprocentowaniu są stałe przez cały okres do upływu terminu zapadalności/wymagalności tych instrumentów

28.3 Ryzyko walutowe

W spółkach Grupy Kapitałowej PGE można zidentyfikować ekspozycję na ryzyko walutowe transakcyjne i translacyjne. Poniżej przedstawione zostały główne elementy stanowiące źródła ekspozycji na ryzyko walutowe Grupy:

• wydatki inwestycyjne denominowane/indeksowane do kursów walut obcych;
• zadłużenie denominowane w walutach obcych;
• sprzedaż energii elektrycznej w eksporcie denominowana w walutach obcych;
• opłaty denominowane/ indeksowane do kursów walut obcych z tytułu zakupu mocy przesyłowych;
• transakcje zakupu i sprzedaży uprawnień do emisji CO2 oraz gazu denominowane/ indeksowane do kursów walut obcych;
• wydatki związane z bieżącą eksploatacją środków produkcji denominowane/ indeksowane do kursów walut obcych;
• aktywa finansowe o charakterze lokacyjnym denominowane w walutach obcych.

Spółki z Grupy Kapitałowej PGE zawierają transakcje pochodne w zakresie instrumentów opartych o walutę wyłącznie w celu zabezpieczenia zidentyfikowanej ekspozycji na ryzyko. Tym samym w Grupie Kapitałowej PGE nie jest dozwolone, w zakresie transakcji pochodnych opartych o walutę, zawieranie transakcji spekulacyjnych, czyli takich, które zwiększają ekspozycję na ryzyko walutowe w porównaniu z ich poziomem wynikającym ze zidentyfikowanych źródeł ekspozycji i mają na celu uzyskanie dodatkowych zysków ze zmiany poziomu czynników ryzyka.

Poniższe tabele prezentują ekspozycję Grupy na ryzyko walutowe w podziale na szczególne klasy instrumentów finansowych:.

Wartość księgową instrumentów pochodnych stanowi wycena do wartości godziwej. Wartość ekspozycji na ryzyko walutowe dla instrumentów pochodnych (forward) stanowi ich wartość nominalna w walucie. Wartość ekspozycji na ryzyko walutowe dla instrumentów pochodnych CCIRS stanowi wartość w walucie zdyskontowanych przepływów pieniężnych nogi walutowej.

Wartość księgową instrumentów pochodnych stanowi wycena do wartości godziwej. Wartość ekspozycji na ryzyko walutowe dla instrumentów pochodnych (forward) stanowi ich wartość nominalna w walucie.

DOWNLOAD XLS

28.5 Ryzyko kredytowe

Ryzyko kredytowe jest związane z potencjalnym zdarzeniem kredytowym, które może mieć formę niewypłacalności kontrahenta, częściowej spłaty należności, istotnego opóźnienia w spłacie należności lub innego odstępstwa od warunków kontraktowych (w tym w szczególności braku realizacji dostawy i odbioru uzgodnionego towaru zgodnie z zawartą umową i ewentualnego braku płatności odszkodowań i kar umownych).

Spółki Grupy Kapitałowej PGE narażone są na ryzyko kredytowe powstające w obszarze:

• podstawowej działalności spółek - źródłem ryzyka kredytowego są m.in. transakcje zakupu i sprzedaży energii elektrycznej oraz cieplnej, transakcje zakupu i sprzedaży praw majątkowych do świadectw pochodzenia energii elektrycznej oraz uprawnień do emisji CO2, transakcje zakupu paliw itp. Dotyczy to między innymi możliwości wystąpienia sytuacji braku realizacji zobowiązań drugiej strony transakcji w stosunku do spółki Grupy Kapitałowej PGE, jeżeli wartość godziwa transakcji jest dodatnia z punktu widzenia Grupy;
• działalności inwestycyjnej spółek - ryzyko kredytowe generowane jest przez transakcje wynikające z realizacji projektów inwestycyjnych, których powodzenie jest uzależnione od pozycji finansowej dostawców Grupy;
• lokowania wolnych środków pieniężnych spółek - ryzyko kredytowe powstaje na skutek lokowania wolnych środków pieniężnych przez spółki Grupy Kapitałowej PGE w instrumenty finansowe obarczone ryzykiem kredytowym tj. inne instrumenty finansowe niż emitowane przez Skarb Państwa.

W Grupie Kapitałowej PGE występują istotne koncentracje ryzyka kredytowego związane z:

• należnościami z tytułu dostaw i usług u największych odbiorców. Udział trzech największych kontrahentów wyniósł około 10% salda należności z tytułu dostaw i usług.
• rekompensatami z tytułu rozwiązania KDT.

Maksymalna ekspozycja na ryzyko kredytowe wynikająca z aktywów finansowych Grupy Kapitałowej PGE jest równa wartościom księgowym tych pozycji.

DOWNLOAD XLS

28.4 Ryzyko cen towarów

Spółki z Grupy Kapitałowej PGE z racji prowadzonej działalności narażone są na zmienność przepływów pieniężnych oraz wyników finansowych z tytułu zmian cen następujących czynników ryzyka:

• energii elektrycznej;
• węgla kamiennego, gazu ziemnego, biomasy i innych paliw;
• uprawnień do emisji CO2;
• praw majątkowych do świadectw pochodzenia energii elektrycznej.

W Grupie Kapitałowej PGE znajdują się kopalnie węgla brunatnego, które dostarczają paliwo produkcyjne do dwóch elektrowni działających w ramach Grupy, w związku z tym ekspozycja Grupy na ryzyko cenowe w tym obszarze nie jest istotna.

Głównym celem zarządzania ryzykiem rynkowym jest kształtowanie optymalnej relacji generowanego zysku do zakresu ponoszonego i akceptowanego przez Grupę poziomu ryzyka. Cel ten realizowany jest poprzez ograniczenie potencjalnych zmian wyniku finansowego i poziomu generowanych przepływów pieniężnych wynikających z wahań cen rynkowych energii elektrycznej i produktów powiązanych.

Grupa Kapitałowa PGE stosuje wewnętrzne zasady zarządzania ryzykiem rynkowym określone w Procedurze ogólnej zarządzania ryzykiem rynkowym w działalności handlowej w GK PGE S.A., obejmujące m.in. ustalenie globalnego apetytu na ryzyko, limitów ryzyka w oparciu o miary „at risk”, jak również zarządzanie skonsolidowaną ekspozycją na ryzyko cen towarów i mechanizmów zabezpieczania poziomów ryzyka przekraczających akceptowalny poziom, przy wiodącej roli Spółki w tym procesie. Pozwala to kształtować strategie zabezpieczające w obszarze energii elektrycznej i produktów powiązanych uwzględniające ponoszone przez Grupę Kapitałową PGE ryzyko w relacji do oczekiwanego zwrotu z aktywów.

Zasady zarządzania ryzykiem rynkowym określają jednolite założenia organizacji tego procesu w kontekście strategii handlowych i planowania średnioterminowego, w tym m.in.:

• podział odpowiedzialności poszczególnych jednostek;
• specyfikację akceptowanych produktów, rynków i strategii działalności;
• zasady dotyczące kalkulacji otwartej pozycji kontraktowej dla poszczególnych zakresów działalności handlowej;
• poziom akceptowanego ryzyka wraz z zasadami alokacji i zarządzania kapitałem narażonym na ryzyko;
• stosowane limity ryzyka;
• metodykę kwantyfikacji ryzyka (w tym m.in. miary nominalne, VaR, PaR, analizy scenariuszowe, stress testy);
• obieg danych i raportowania w procesie zarzadzania ryzykiem (w szczególności w zakresie wykorzystania limitów oraz realizacji strategii zabezpieczających).

Zarządzanie skonsolidowaną ekspozycją na ryzyko rynkowe w obszarze działalności handlowej Grupy Kapitałowej PGE i istotnych czynników ryzyka obejmuje globalny pomiar ryzyka rynkowego, kalkulację zagregowanych miar ryzyka opartych m.in. na koncepcji wartości zagrożonej (w tym VaR i PaR), utrzymywanie poziomu ponoszonego ryzyka w akceptowanych granicach, jak również zabezpieczanie ryzyka przekraczającego ten poziom i regularne raportowanie poziomu globalnej ekspozycji w odniesieniu do limitów ryzyka.

Grupa Kapitałowa PGE opracowała zasady dotyczące strategii zabezpieczania kluczowych ekspozycji w obszarze obrotu energią elektryczną i produktami powiązanymi odpowiadające apetytowi na ryzyko w horyzoncie średnioterminowym (do 5 lat, przy założeniu dostępności wymaganej płynności rynków). Poziom zabezpieczenia pozycji ustalany jest z uwzględnieniem wyników pomiaru ryzyka cen energii elektrycznej i produktów powiązanych. Rezultaty pomiaru ryzyka wskazują na poziom potencjalnych odchyleń od wartości oczekiwanych wyników w poszczególnych latach możliwy do zrealizowania. Grupa Kapitałowa PGE ocenia wyniki pomiaru ryzyka cenowego w kontekście swojego apetytu na ryzyko oraz możliwości zabezpieczenia ryzyka cen energii elektrycznej i produktów powiązanych przy uwzględnieniu płynności poszczególnych rynków. Ponadto, określając docelowe poziomy zabezpieczenia, Grupa Kapitałowa PGE bierze pod uwagę swoją sytuację finansową, w tym w szczególności założone cele wynikające z przyjętej strategii Grupy.

Ekspozycję Grupy Kapitałowej PGE na ryzyko cen towarów (w zakresie dotyczącym surowców) odzwierciedla wolumen zakupów zewnętrznych poszczególnych surowców, który został przedstawiony w poniższej tabeli:

DOWNLOAD XLS

28.5.1 Należności z tytułu dostaw i usług. Pozostałe pożyczki i należności finansowe

Należności z tytułu dostaw i usług mają zazwyczaj 2-3 tygodniowe terminy płatności. W 2015 roku Grupa Kapitałowa PGE oczekiwała średnio na spłatę należności 34 dni (wskaźnik szybkości obrotu należności w głównych spółkach w Grupie Kapitałowej PGE wahał się w przedziale od 6 do 57 dni). Należności z tytułu dostaw i usług dotyczą głównie należności z tytułu sprzedanej energii, usług dystrybucji i usług dodatkowych. Poprzez bieżącą kontrolę należności z tytułu dostaw i usług zdaniem kierownictwa nie istnieje dodatkowe istotne ryzyko braku spłaty należności, ponad poziom określony odpisem aktualizującym.

Grupa Kapitałowa PGE ogranicza i kontroluje ryzyko kredytowe związane z transakcjami handlowymi. W przypadku transakcji handlowych, które ze względu na wysoką wartość mogą generować znaczące straty w wyniku niewywiązania się kontrahenta z umowy, przed zawarciem transakcji przeprowadzana jest ocena kontrahenta uwzględniająca analizę finansową, historię kredytową kontrahenta i inne czynniki. Na podstawie oceny Grupa Kapitałowa PGE nadaje wewnętrzny rating lub korzysta z ratingu nadanego przez niezależną renomowaną agencję. Na podstawie ratingu wyznaczany jest limit dla kontrahenta. Zawieranie kontraktów, które powodowałyby wzrost ekspozycji powyżej limitów, co do zasady wymaga ustanowienia zabezpieczenia zgodnego z przyjętymi zasadami zarządzania ryzykiem kredytowym. Poziom wykorzystania limitów jest regularnie monitorowany, a w przypadku pojawienia się istotnych przekroczeń, jednostki odpowiedzialne za zarządzanie ryzykiem kontrahenta zobowiązane są do podjęcia działań zmierzających do ich zlikwidowania. Grupa Kapitałowa PGE na bieżąco monitoruje płatność należności oraz stosuje wczesną windykację, przy uwzględnieniu terminów wynikających z prawa energetycznego i wysokiego poziomu spłaty należności o krótkim terminie przeterminowania. Współpracuje także z wywiadowniami gospodarczymi i firmami windykacyjnymi.

W ujęciu geograficznym ryzyko kredytowe dotyczące należności z tytułu dostaw i usług prezentuje poniższa tabela:

DOWNLOAD XLS

Wiekowanie należności i odpisy aktualizujące

Na dzień 31 grudnia 2015 roku część aktywów finansowych była objęta odpisami aktualizującymi. Zmiana stanu odpisów aktualizujących dla tych klas instrumentów finansowych została zaprezentowana w poniższej tabeli:

Większość odpisów aktualizujących należności handlowe dotyczy segmentu obrotu i dystrybucji. Łączna kwota odpisów aktualizujących należności handlowe tych spółek na dzień 31 grudnia 2015 roku wynosi 171 mln PLN (w 2014 roku 193 mln PLN). Grupa nie posiada istotnych pozycji należności, które na dzień sprawozdawczy były znacznie przeterminowane lecz nie objęte odpisem aktualizującym.

DOWNLOAD XLS

Utworzenie odpisu aktualizującego wartość obligacji wykazane w powyższej tabeli, w okresie porównywalnym dotyczy długu wyemitowanego przez spółkę Autostrada Wielkopolska S.A. Spółka ta wykazuje ujemne wyniki finansowe oraz ujemny kapitał własny, dodatkowo z powodu długu zaciągniętego w EUR jest istotnie narażona na zmiany kursu walutowego. Dodatkowo w Autostrada Wielkopolska S.A. trwa proces restrukturyzacji zadłużenia a także niezakończony spór ze Skarbem Państwa odnośnie opłat za przejazd autostradą oraz postępowanie przed Komisją Europejską w sprawie niedozwolonej pomocy publicznej. Obligacje objęte przez PGE S.A. są niezabezpieczone i podporządkowane w stosunku do pozostałych instrumentów dłużnych spółki Autostrada Wielkopolska S.A.

Utrzymanie wysokiego kursu EUR względem PLN, opóźnienie w restrukturyzacji zadłużenia oraz ewentualna przegrana w sporze ze Skarbem Państwa powoduje, iż zdaniem PGE S.A. istnieje ryzyko utraty wartości przez te aktywa.

Poniżej przedstawiono analizę wiekową należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałych pożyczek i należności, uwzględniającą odpisy z tytułu utraty wartości

DOWNLOAD XLS

Na dzień 31 grudnia 2015 roku powyżej 82% salda przeterminowanych należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałych pożyczek i należności, które nie zostały objęte odpisami aktualizującymi, dotyczą sprzedaży energii do odbiorców końcowych.

28.5.3 Instrumenty pochodne

Wszystkie podmioty, z którymi Grupa Kapitałowa PGE zawiera transakcje pochodne działają w sektorze finansowym. Są to banki posiadające wysoki rating finansowy, a także dysponujące odpowiednią wysokością kapitału własnego oraz silną i ustabilizowaną pozycją rynkową. Na dzień sprawozdawczy Grupa Kapitałowa PGE posiadała zawarte transakcje pochodne, szczegółowo opisane w nocie 27.1.2 niniejszego skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

28.5.2 Lokaty, depozyty, środki pieniężne i ich ekwiwalenty

Grupa zarządza ryzykiem kredytowym związanym ze środkami pieniężnymi poprzez dywersyfikację banków, w których lokowane są nadwyżki środków pieniężnych. Wszystkie podmioty, z którymi Grupa Kapitałowa PGE zawiera transakcje depozytowe, działają w sektorze finansowym. Są to wyłącznie banki zarejestrowane w Polsce bądź działające w Polsce w formie oddziałów banków zagranicznych, posiadający rating na wysokim poziomie, a także dysponujące odpowiednim wskaźnikiem wypłacalności i kapitałem własnym oraz silną i ustabilizowaną pozycją rynkową. Udział trzech głównych banków, w których Grupa Kapitałowa PGE posiada największe salda środków pieniężnych na dzień 31 grudnia 2015 roku wynosił około 88%.

28.6 Ryzyko rynkowe (finansowe) – analiza wrażliwości

Grupa Kapitałowa PGE identyfikuje następujące główne rodzaje ryzyka rynkowego, na które jest narażona:

• ryzyko stopy procentowej,
• ryzyko walutowe,
• ryzyko cen towarów.

Obecnie Grupa Kapitałowa PGE narażona jest głównie na ryzyko zmian kursów walutowych EUR/PLN, USD/PLN i CHF/PLN oraz na ryzyko zmian referencyjnych stóp procentowych PLN, EUR, USD i CHF. Na potrzeby analizy wrażliwości na zmiany czynników ryzyka rynkowego Grupa Kapitałowa PGE wykorzystuje metodę analizy scenariuszowej, tj. scenariusze eksperckie odzwierciedlające subiektywną ocenę odnośnie kształtowania się pojedynczych czynników ryzyka rynkowego w przyszłości.

Prezentowane w niniejszym punkcie analizy scenariuszowe mają na celu analizę wpływu zmian czynników ryzyka rynkowego na skonsolidowane wyniki finansowe. W zakresie ryzyka stopy procentowej i ryzyka walutowego przedmiotem analizy są objęte wyłącznie te pozycje, które spełniają definicję instrumentów finansowych.

W analizie wrażliwości na ryzyko stopy procentowej Grupa Kapitałowa PGE stosuje równoległe przesunięcie krzywej stóp procentowych o potencjalną możliwą zmianę referencyjnych stóp procentowych w trakcie najbliższego roku.

W przypadku analizy wrażliwości na zmiany stóp procentowych efekt zmian czynników ryzyka zostałby odniesiony w skonsolidowanym sprawozdaniu z całkowitych dochodów do pozycji przychodów/kosztów odsetkowych lub do pozycji aktualizacja wartości instrumentów finansowych wycenianych do wartości godziwej.

W kolejnych tabelach przedstawiono analizę wrażliwości dla każdego rodzaju ryzyka rynkowego, na które Grupa Kapitałowa PGE jest narażona na dzień sprawozdawczy, pokazując jaki wpływ na wynik finansowy brutto miałyby potencjalnie możliwe zmiany poszczególnych czynników ryzyka według klas aktywów i zobowiązań finansowych

Wartość ekspozycji na ryzyko walutowe dla instrumentów pochodnych (forward) stanowi ich wartość nominalna wraz z naliczonymi do dnia sprawozdawczego odsetkami, przeliczona na polskie złote według kursu zamknięcia na dzień 31 grudnia 2015 roku oraz odpowiednio na dzień 31 grudnia 2014 roku, bez uwzględnienia dyskonta. Z kolei wartość księgową tych instrumentów pochodnych stanowi wycena do wartości godziwej.

Analiza wrażliwości na ryzyko walutowe

Poniższa tabela przedstawia wrażliwość instrumentów finansowych na racjonalnie możliwe do zaistnienia zmiany kursów walutowych, przy założeniu niezmienności innych czynników ryzyka.

w milionach złotych

Potencjalne możliwe zmiany kursów walutowych użyte do analizy wrażliwości zostały obliczone na podstawie rocznych zmienności implikowanych dla poszczególnych par walutowych.

w milionach złotych

Potencjalne możliwe zmiany kursów walutowych użyte do analizy wrażliwości zostały obliczone na podstawie rocznych zmienności implikowanych dla poszczególnych par walutowych.

DOWNLOAD XLS

Analiza wrażliwości na ryzyko stopy procentowej

Grupa identyfikuje ekspozycję na ryzyko zmian stóp procentowych WIBOR, EURIBOR oraz LIBOR. Poniższa tabela przedstawia wrażliwość instrumentów finansowych na racjonalnie możliwe do zaistnienia zmiany stóp procentowych, przy założeniu niezmienności innych czynników ryzyka.

w milionach złotych

Potencjalne możliwe zmiany stóp procentowych użyte do analizy wrażliwości zostały obliczone na podstawie rocznych zmienności implikowanych dla stawek WIBOR, EURIBOR i LIBOR.

Dla instrumentów pochodnych wartość narażoną na ryzyko stopy procentowej stanowi wartość godziwa tych instrumentów (wartość księgowa). Analiza wrażliwości dla instrumentów pochodnych CCIRS i IRS została przeprowadzona z wykorzystaniem zmiany wyceny przy przesuniętych krzywych stóp procentowych w danej walucie.

Potencjalne możliwe zmiany stóp procentowych użyte do analizy wrażliwości zostały obliczone na podstawie rocznych zmienności implikowanych dla stawek WIBOR, EURIBOR i LIBOR.

Dla instrumentów pochodnych wartość narażoną na ryzyko stopy procentowej stanowi wartość godziwa tych instrumentów (wartość księgowa).

DOWNLOAD XLS

Analiza wrażliwości na ryzyko cen towarów

Grupa identyfikuje ekspozycję na ryzyko zmian cen towarów. Poniższa tabela przedstawia analizę wrażliwości zmian kosztów zakupu wybranych towarów w oparciu o 10% zmianę ceny:

w milionach złotych

DOWNLOAD XLS

28.7 Rachunkowość zabezpieczeń

W związku z zawarciem pożyczek ze spółką PGE Sweden AB (publ), PGE S.A. zawarła transakcje CCIRS, zabezpieczające kurs walutowy. W transakcjach tych banki-kontrahenci płacą PGE S.A. odsetki oparte na stopie stałej w EUR a PGE S.A. płaci odsetki oparte na stopie stałej w PLN. W skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym odpowiednia część transakcji CCIRS traktowana jest jako zabezpieczenie obligacji wyemitowanych przez PGE Sweden AB (publ).

Dla ujęcia powyższej transakcji CCIRS Grupa Kapitałowa PGE stosuje rachunkowość zabezpieczeń. Wpływ rachunkowości zabezpieczeń na kapitał z aktualizacji wyceny został przedstawiony w nocie 22.2 niniejszego sprawozdania finansowego.