Ceny energii elektrycznej

Rynek krajowy - Obroty

Płynność na Rynku Dnia Następnego (RDN) prowadzonym przez Towarową Giełdę Energii S.A. (TGE) wzrosła w 2015 roku o 5% w ujęciu r/r. Na Rynku Transakcji Terminowych (RTT) nastąpił wzrost wolumenu obrotu o 11% w stosunku do 2014 roku. Łączny wolumen obrotu na RDN oraz RTT wzrósł r/r o 10%, osiągając w 2015 roku poziom 189,5 TWh. Oznacza to, że obrót na TGE przekraczał poziom krajowego zużycia energii elektrycznej, wynoszącego wg PSE S.A. 161,4 TWh.

Nadwyżka wolumenu obrotu nad krajowym zużyciem energii elektrycznej wskazuje na coraz większy obrót spekulacyjny oraz rosnącą dynamikę zarządzania portfelem energii elektrycznej, które pozytywnie wpływają na płynność rynku.

Rynek krajowy - Ceny

Rynek Dnia Następnego

W IV kwartale 2015 roku ceny na RDN wykazywały tendencję spadkową. Średnia cena w IV kwartale 2015 roku na RDN („indeks IRDN”) wynosiła 153,53 PLN/MWh wobec 171,72 PLN/MWh odnotowanej w kwartale III 2015 roku. Wolumen obrotu w IV kwartale wyniósł 6,79 TWh. Spadek cen był spowodowany utrzymującym się wyższym poziomem rezerwy mocy niż w poprzednich kwartałach, w szczególności w odniesieniu do kwartału III 2015 roku, kiedy to wysokie temperatury doprowadziły do wzrostów zapotrzebowania (efekt klimatyzacji i wentylacji) przy jednoczesnym ograniczeniu mocy produkcyjnych w elektrowniach systemowych. Na wyższy poziom rezerwy mocy w IV kwartale 2015 roku wpłynęła również wzmożona generacja wiatrowa, która przy sprzyjających zimowych warunkach atmosferycznych osiągnęła 3,47 TWh (przy 1,90 TWh w III kwartale 2015 roku). Energia wygenerowana w elektrowniach wiatrowych (jak i cała generacja OZE) jest w pierwszej kolejności brana pod uwagę przez Operatora do bilansowania systemu. W konsekwencji wzmożona wietrzność istotnie wpływa na poziom cen, gdyż zastępuje droższe jednostki, które dotychczas używane były do zbilansowania systemu.

Średnia cena na RDN w 2015 roku była o 15% niższa niż w roku ubiegłym. Spadek cen energii elektrycznej zarówno w godzinach szczytowych jak i pozaszczytowych w porównaniu do 2014 roku był spowodowany między innymi:

• wyższym poziomem rezerwy mocy;
• niższym poziomem ubytków (planowanych i nieplanowanych odstawień jednostek);
• wysokim poziomem generacji elektrowni wiatrowych (wzrost wietrzności oraz mocy zainstalowanej);
• niskim poziomem cen na rynkach ościennych (zwłaszcza w Szwecji).

Rysunek: Miesięczne notowania oraz zmienność cen na RDN w latach 2014–2015 (TGE)*.

* średnia cena arytmetyczna ze wszystkich transakcji na sesji giełdowej (IRDN) oraz rozpiętość cen (sIRDN, offIRDN)

Rynek Transakcji Terminowych

W IV kwartale 2015 roku zaobserwowano niższe ceny zarówno kontraktów pasmowych (BASE), jak i szczytowych (PEAK) w ujęciu r/r. Ceny instrumentów terminowych zawieranych na 2016 rok typu pasmo roczne („BASE_Y-16”) oraz szczyt roczny („PEAK5_Y-16”) od początku bieżącego roku wykazywały tendencję spadkową natomiast w IV kwartale 2015 roku ponownie wzrosły. W styczniu 2015 roku produkt BASE_Y-16 był wyceniany średnio na 177,39 PLN/MWh, swoje minimum osiągnął we wrześniu (156,55 PLN/MWh), na koniec grudnia 2015 roku wyniósł 166,76 zł/MWh. Analogiczny trend wykazywał produkt PEAK5 _ Y - 16 , który w styczniu 2015 roku był sprzedawany średnio po 232,25 PLN/MWh, we wrześniu jego minimalna wartość osiągnęła 197,00 PLN/MWh, w grudniu natomiast wzrosła do 206,00 zł/MWh. Wzrost cen na rynku energii elektrycznej związany był przede wszystkim ze wzrostem cen uprawnień do emisji CO2, zapowiedzią zmian zasad rozliczeń na Rynku Bilansującym począwszy od stycznia 2016 roku.

Rysunek: Miesięczne notowania oraz zmienność cen na RTT w latach 2014–2015 (TGE).

Rynek międzynarodowy

Rynek hurtowy

W 2015 roku ceny hurtowe na rynku polskim znajdowały się powyżej cen notowanych na rynkach szwedzkim, niemieckim, czeskim i słowackim. Średnia cena na spotowym rynku niemieckim spadła w ujęciu r/r o 3% do 132,39 PLN/MWh, co było spowodowane warunkami meteorologicznymi w zakresie generacji wiatrowej oraz spadkiem cen węgla dla elektrowni konwencjonalnych. Na spotowym rynku szwedzkim także odnotowano trend spadkowy cen, spowodowany lepszą sytuacją hydrologiczną oraz wzrostem generacji ze źródeł wiatrowych, co spowodowało wyznaczenie średniej ceny w wysokości 95,85 PLN/MWh. Korzystanie z niskich cen na rynkach ościennych jest ograniczone możliwościami przesyłowymi połączeń transgranicznych, udostępnionych do działań handlowych (wpływ tzw. przepływów karuzelowych). Oznacza to, że energia elektryczna generowana przez farmy wiatrowe na terenie Niemiec przy polskiej granicy dociera do polskiego systemu, w sposób niepożądany blokując racjonalną wymianę handlową pomiędzy Polską i Niemcami.

Rysunek: Porównanie średnich cen energii elektrycznej na rynku polskim oraz rynkach europejskich w 2015 roku (ceny w PLN/MWh)

Odzwierciedleniem relacji cenowych w 2015 roku pomiędzy Polską i krajami ościennymi były wolumeny handlowej wymiany międzysystemowej. Polska utrzymała status importera energii netto. Niezmiennie najwięcej energii kupowano ze Szwecji, gdzie wolumen wymiany utrzymał się na podobnym poziomie co w 2014 roku i osiągnął 3,16 TWh. Sytuacja na międzynarodowym rynku energii w 2015 roku charakteryzowała się niższym o 14% importem (spadek importu z Ukrainy spowodowany sytuacją polityczną) oraz wyższym o 33% eksportem (wzrost eksportu do Niemiec i Czech w miesiącach zimowych).

Rysunek: Miesięczne handlowe wolumeny importu, eksportu oraz saldo wymiany zagranicznej w latach 2014-2015.

Rynek detaliczny

Zróżnicowanie cen energii elektrycznej dla odbiorców detalicznych w Unii Europejskiej nie zależy tylko od poziomu cen hurtowych energii elektrycznej. Istotny wpływ na ostateczną cenę energii elektrycznej ma system fiskalny, mechanizmy regulacji oraz systemy wsparcia w poszczególnych państwach. W Polsce w I półroczu 2015 roku dodatkowe obciążenia dla odbiorcy indywidualnego stanowiły 24% ceny energii elektrycznej, w porównaniu do średniej dla Unii Europejskiej wynoszącej 30%. W Danii i Niemczech udział narzutów w cenie energii elektrycznej przekraczał 50%.

Rysunek: Porównanie średnich cen energii elektrycznej dla odbiorców indywidualnych w wybranych krajach UE w I półroczu 2015 roku (ceny w PLN/MWh). Ceny zawierają koszty dystrybucji energii elektrycznej.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Energy prices in the EU. Eurostat, the statistical office of the European Union. 92/2015 – 27. Kurs EURO 4.1 PLN

Rysunek: Udział narzutów w cenach energii elektrycznej dla odbiorców indywidualnych w wybranych krajach UE w I półroczu 2015 roku (ceny w EUR/MWh).

Źródło: opracowanie własne na podstawie Energy prices in the EU. Eurostat, the statistical office of the European Union. 92/2015 – 27. Kurs EURO 4.1 PLN